Czechowicz Szymon (1689–1775), artysta malarz. Urodził się w Krakowie 28 VIII z szlacheckiej zubożałej rodziny. Atmosfera miasta i wczesna śmierć rodziców owiały usposobienie jego cichym smutkiem. W trudnych warunkach budzący się jego talent artystyczny znalazł mecenasa i opiekuna w podskarbim koronnym Franciszku M. Ossolińskim, który wyprawił go do Rzymu w r. 1710 i łożył na jego kształcenie. W pracowni Carla Maratty, wielbiciela Rafaela, przebywał do r. 1713 i pozyskał przyjaźń swego mistrza. We Włoszech przeżył lat 30, malował przeważnie obrazy religijne, tak do kościołów włoskich jak i polskich, i osiągnął kilkakrotnie nagrodę Akademii malarskiej św. Łukasza. W epoce tej przez wdzięczność dla swego protektora podpisywał obrazy swoje: »Simon Czechowicz Pol. Dom. Ossol. Pictor Romae«. Najdawniejsze prace jego z tej epoki znajdują się w kościele S. Stanislao dei Polacchi; są to płótna przedstawiające św. Jadwigę, św. Jana Kantego i dwa piękne owale z św. Stanisławem Kostką i św. Alojzym Gonzagą. W kościele zaś Franciszkanów znajdują się obrazy, przedstawiające św. Bonawenturę na Palatynie, św. Antoniego Pad., św. Dominika, św. Jakuba, Ucieczkę do Egiptu.
Zmuszony stanem zdrowia, nadwątlonego pracą i gorącym klimatem, powrócił do Krakowa ok. r. 1740. W r. 1750 przeniósł się, do Warszawy, gdzie zamieszkał wraz z malarzem Łukaszem Smuglewiczem, mężem swojej siostrzenicy. Około 1765 udał się do Podhorzec na wezwanie hetmana w. kor. Wacława Rzewuskiego, gdzie pozostawił 107 swoich obrazów, wszystkie treści religijnej. Między r. 1770 a 1772 przebywał w Połocku, sprowadzony tam przez rektora Kolegium Jezuickiego ks. Czerniewicza. Obok wielu obrazów religijnych wykonał tam również portrety króla Stefana Batorego, Piotra Skargi. Mikołaja Łęczyckiego, prowincjała jezuitów i generała ich Wawrzyńca Ricciego, podkanclerzego Wołłowicza, dobroczyńcy zakonu Żuka i w. in. Wielka liczba obrazów w kościołach wileńskich zdaje się także świadczyć o czasowym tam jego pobycie.
W Warszawie założył pierwszą w ogóle szkolę malarską z dużym nakładem pracy i funduszów, sprowadzając z Rzymu modele, odlewy i ryciny. Kształcił tam przeważnie biednych uczni bezpłatnie, utrzymując wielu z nich własnym kosztem. Szkoła ta stała się pierwowzorem dla późniejszej malarni stanisławowskiej. Nie potrafił on jednak zdobyć sobie wstępu na dwór królewski. Inny duchem, głęboko religijny, a wyrazem artystycznym tkwiący więcej w w. XVII, nie znalazł tam dla siebie uznania. Niemniej jednak cieszył się życzliwością i opieką dostojników świeckich i duchownych, jak: bpa Lipskiego, Ant. Sebastiana Dembowskiego, Jana Fryd. Sapiehy kanclerza w. lit., i ks. Hieronima Radziwiłła; wykonał też ich portrety, z których trzy pierwsze były sztychowane przez J. F. Mylliusa. W wielu też klasztorach znalazł dla swojej sztuki żarliwe poparcie. Jako tercjarz kapucynów skończył życie w ich zaciszu klasztornym w Warszawie, dnia 21 VII 1775, gdzie ciało jego pochowano w grobach miejscowych.
Cz. jest pierwszorzędnym polskim malarzem religijnym w swojej epoce, a znanym i za granicą. Sztuka Cz-a, przeważnie religijna, o głębokim wyczuciu, owiana jakimś pogodnym rozmodleniem, a często poezją, charakterem artystycznym bliska jest eklektyzmu akademickiego włoskiego. Odnajdujemy w nim i pewną słodycz Maratty, układ Rafaela lub Guido Reniego, reminiscencje Corregia i innych, ma to jednak więcej charakteru przejęcia się rodzajem, niż naśladownictwa. Układ w obrazach jego prosty, rysunek poprawny, koloryt jasny o jakimś złotawym naświetleniu, draperie na ogół niespokojne, białe zwłaszcza, ładnie się układają, zdarzają się jednak niedbałości jakby nie z jego płynące dłoni. Wyraz artystyczny jego kompozycyj jest na ogół harmonijny, spokojny, szlachetny i zrównoważony. Obrazów zostawił nieprzeliczoną moc, pracując wytrwale i szybko.
Prócz wyżej już wymienionych wspomnimy ogólnie o jego obrazach w Warszawie, głównie w kościołach: pp. wizytek, karmelitów na Lesznie, ks. pijarów, kapucynów itd. W Krakowie w kościele ks. pijarów jest 5 obrazów, 4 obrazy w zapleckach stallowych w kościele św. Anny – i św. Jan Kanty w kościele św. Floriana. W Wilnie znajduje się jego obraz w kościele katedralnym, trzynaście w kościele św. Katarzyny, kilka w kościele pp. wizytek itd. W kościele kolegiackim w Kielcach jest obraz Wniebowzięcia N. M. P. Poza tym obrazy Cz-a odnaleźć można w kościołach ks. kapucynów w Lubartowie i Zakroczymiu. Wiele też jego prac znajduje się w posiadaniu prywatnym. Muzea wykazują mniej wartościowe jego prace.
Rastawiecki, Słownik mal. pol.; Bołoz Antoniewicz, Katalog 1894; Mycielski, Dzieje malarstwa polskiego; »Spraw. PAU.« V nr 9; Hutten-Czapski, Portrety polskie, Lw. 1901; Kieszkowski, Malarz Cz., (»Przegl. Powsz«. LVIII–LIX 1898); »Muzeum Polskie« 1906, nr 3 (Pagaczewski); Kopera F., Malarstwo polskie; Abancourt de Franqueville H., Katalog zabytków w. XVIII Muzeum Narod. w Krakowie; Titi, Descrizione esc. di Roma 1763; Heinecken, Dictionnaires des Artistes IV; Wurzbach, Biogr. Lex. Oester.; Thieme-Becker.
Helena d’Abancourt